‘WIND’ vecht met humor tegen molens

Tjeerd Bischoff, Helmert Woudenberg, Trudi Kleve en Dagmar Ketelaers ‘speellezen’ een scène. Foto: Jaspar Moulijn

Café-theater Boelens in Eelde zat zondagmiddag goed vol. Het Noorden heeft Toneelgroep Jan Vos dan ook leren kennen én waarderen dankzij een genuanceerde kijk op stevige problematiek, verpakt in voorstellingen waarin ook nog eens veel te lachen valt. Niet alles en iedereen is zomaar goed of juist intens slecht.

GAS was daarvan een voorbeeld, gespeeld in een eigen toneeltent in Ten Boer en Zuidlaren, Mansholt een ander, over de politicus die bekeerde van meer-meer-meer productie op het boerenland tot juist minder, en groener.

Onderzoek in de Drentse en Groninger veenkoloniën

Straks is er WIND, ‘een onstuimige komedie over de energietransitie’ zoals het gezelschap dat zelf verwoordt. Tjeerd Bischoff, vaste schrijver van alle ‘Vos’-stukken, en regisseur Jeroen van den Berg deden onderzoek in onder meer de Groningse en Drentse Veenkoloniën, waar de wieken al aardig wat klappen hebben uitgedeeld. En verdeeldheid hebben gezaaid, met scheve ogen gericht op landeigenaren die verdienen aan zo’n Euromast op hun grond.

Regisseur Jeroen van den Berg en schrijver Tjeerd Bisschof leggen uit. Foto: Jaspar Moulijn

Eelde was, na Bunschoten, de tweede en laatste plek voor zo’n voorbeschouwing. Niet zo gek, want na een reeks try-outs in Utrecht zet de groep op 6 juli in het dorp een speeltent neer op het land van Kijkboerderij ’t Hoogeveld. Sympathiek: je kunt straks zelf kiezen uit drie entreeprijzen. Wie wat te besteden heeft mag 35 euro betalen, wie 30 wel best vindt doet dat, en wie zich niet meer dan 25 euro kan of wil veroorloven, kiest daarvoor. Alles voor de enige rang.

Theatrale lezing die smaakt naar meer

Boelens kent als theatercafé een mooi toneel waarop voor deze gelegenheid wat tafels naast elkaar stonden, met daarachter gezeten de acteursploeg van (deze dag) zes. Naast schrijver Bischoff de vertrouwde hoofden van Helmert Woudenberg, Trudi Klever, José Kuijpers en Dagmar Ketelaars en met Sieger Sloot op de plek van (what’s in a name) Storm Parser.

Ze gaven in een theatrale lezing een aantal scènes weg, en hoewel er al repeterende nog flink wat zal veranderen, beloofde dit alvast veel. De eerste scène speelt op het ministerie, waar ter plekke trucs worden bedacht om binnen de mazen van de regelgeving vergunningen te kunnen ritselen voor die immense molens. Dat aangehoord door een gedeputeerde uit een noordelijke provincie, die kan protesteren wat ze wil, maar helaas.

Mag ze thuis zeggen dat er niks aan te doen is: verschuil je maar achter het rijk, dan doet die dat wel achter de Europese regels. ‘Win-win voor iedereen’.

Ze stuitten op de molens tijdens het spelen van ‘GAS’

De makers legden tussendoor de fundamenten van hun productie bloot. Ze stuitten op de molenproblematiek in de tijd dat ze hier GAS speelden. Bischoff: ,,Langzaam zag je hoe bewoners erachter kwamen dat ze helemaal geen inspraak hadden. Dan valt het vertrouwen compleet weg.” Van den Berg: ,,Allereerst waren we geschrokken van de enorme molens die we zagen toen we langs Nieuw-Buinen reden. Nu raak je wel wat aan dat beeld gewend, maar goed.” Protest uit de zaal. Niks ‘gewend’. Aan die enorme dingen zeker. ,,Met hun rode lampjes.” Bischoff: ,,Er werd ook gezegd: als ze dan toch komen, zorg er dan alsjeblieft voor dat we niet ingeklemd raken. Vrij uitzicht naar één kant. En dat gebeurt dan toch.”

Steeds tegen een andere achtergrond

De voorstelling is anders van opbouw dan de eerdere stukken van Jan Vos. Van den Berg: ,,Toen gingen we uit van personages en scènes in één setting. Nu gaan we diverse locaties af. Het ministerie, dan het dorp, de actievoerders, een geïsoleerd geraakte vrouw.” Zo kan het voorkomen dat Helmert Woudenberg zowel de bijna inslaap sukkelende, tegen zijn pensioen aan schurkende rijksambtenaar speelt, als boer Abel, die onder valse voorwendselen grond wil lostroggelen van een dorpsgenoot om daar vervolgens door de plaatsing van een molen goed aan te verdienen.

Bischoff: ,,Het is fictie, maar geïn- spireerd door de werkelijkheid. We spraken onder anderen met Lies Zondag.” Zij was jarenlang voorvechtster van Platform Tegenwind, daarna raadslid in Veendam en nu lid van Provinciale Staten voor Groninger Belang. En hier naar voren geroepen. Bijvoorbeeld om uit te leggen waarom ze opgelucht was, toen die dingen van Windpark 33 bij Meeden er eenmaal stonden.

Dagmar Ketelaers, Sieger Sloot, acteur en activist bij Extinction Rebellion en José Kuijpers. Foto: Jaspar Moulijn

Acteur en lid van Extinction Rebellion

,,Tien jaar strijden, dat was zo zwaar. Je mag niks missen, hebt altijd kennisachterstand, moet mensen motiveren, voorlichten. En je moet constant op zoek naar een gemeenschappelijke deler. Want in zo’n actiegroep zitten felle tegenstanders, maar ook mensen die vinden dat er echt wel wat moet gebeuren voor de energietransitie.” Uiteindelijk heeft ze, moe of niet, toch gekozen voor een rol in de Staten. ,,Ik merkte dat daaronder het beleid niet te beïnvloeden was.”

Tussen de scènes door kwam Sieger Sloot vanachter de tafel naar de rand van het toneel. ,,We zijn blij dat hij erbij is”, zei Bischoff. ,,Sieger is tegenwoordig immers activist.” Inderdaad, de acteur heeft zich aangesloten bij Extinction Rebellion. Hij beziet de toekomst voor zijn twee dochters van 4 en 7 met angst en beven. ,,Hoewel je geen kinderen hoeft te hebben om om het leven te geven”, zei hij erbij.

Opgepakt voor opruiing

Het begon voor hem bij de voorbereiding van een voorstelling van Maria Goos, over klimaatverandering. ,,Ik ging me inlezen, sprak journalisten en wetenschappers en werd gaandeweg steeds bozer. Ik wilde alles goed doen en zoiets kóst je toch een tijd! Stond ik in een supermarkt een half uur etiketten te lezen om na te gaan of een product wel verantwoord was of niet. Tot ik dacht: dat moet de overheid toch gewoon verplichten?’’

Met Extinction Rebellion was Sloot een van de zeven actievoerders die van hun bed werden gelicht omdat ze een blokkade op de A12 hadden aangekondigd. ,,Opruiing. Kun je negen jaar voor krijgen. Zal voor de rechter wel meevallen, in het besef dat mijn dochters ‘s ochtends vroeg stonden te huilen bij mijn arrestatie. En hoezo opruiing? Ga eens bij Shell langs. Daar weten ze al vijftig jaar wat er wordt aangericht.”

‘Waarom geef je die het woord?’

Voor wie dan wil omrijden of mee demonstreren: op 27 mei is er weer zo’n A12-actie. Bischoff: ,,Je voelt de polarisatie toenemen. Voorafgaand aan de eerste presentatie in Bunschoten kregen we te horen: ‘Maar díe ga je toch zeker het woord niet geven?!’ We houden rond onze voorstellingen wekelijks een talkshow, waar we juist op zoek willen naar draagvlak voor energie-ideeën.”

Jan Veldman met zijn Wind-lied. Foto: Jaspar Moulijn

Dus niet tegen maar met elkaar. Want het blijft lastig: er is altijd wel een tegen te verzinnen bij iets nieuws, er zijn altijd mensen die daar daadwerkelijk last (of erger) van ondervinden. Dan helpt in elk geval de humor van zo’n voorstel- ling. En voor de talkshows in Eelde de inbreng van Jan Veldman, die er een lied voor heeft geschreven. De presentatie is op die zaterdagen in handen van Margriet Brandsma.

Bron: Dagblad van het Noorden
Door: Eric Nederkoorn