Het einde van een geslaagde tournee

Een terugblik op acht weken op tournee waarin 41 voorstellingen werden gespeeld op zes boerenerven, verspreid door Nederland. Geschreven door Tjeerd, aan jullie. 

Zondag 12 september was de laatste voorstelling van Mansholt. We kijken terug op een zeer geslaagde tournee. De tent met een capaciteit van ongeveer  290 bezoekers, zat steeds vol, wat in deze Corona-tijden een verrassend en aanstekelijk gezicht was. En de bezoekers  waren enthousiast en geraakt door wat wij hen boden: dat betrof het verhaal, het spel, de regie, de prachtige tent, maar zeker ook het onderwerp dat veel weerklank vond. En waarvan veel mensen de urgentie herkenden.

Hoe was het voor ons, de medewerkers, om aan deze voorstelling mee te doen? Ikzelf speelde twee kleine rolletjes, die weinig van mij vergden. Daardoor was het een ontspannen tijd. Maar dat gold eigenlijk voor alle acteurs. Het was soms ook vermoeiend, vooral voor de crew, maar zoals José Kuijpers, één van de actrices, het uitdrukte: we werden gedragen door het publiek. We ervoeren dat we iets brachten waar de mensen op hadden zitten wachten.

Op een doorsnee voorstellingsdag moesten we om vijf uur op de locatie zijn. Zoals een paard gezadeld wordt, zo werden wij gezenderd. Een microfoontje op het jukbeen en een zendertje om het middel in een gordeltje. Daarna duurde het nog ruimschoots twee uur voor we moesten spelen. Ik houd enorm van de tijd voorafgaande aan een voorstelling: gezamenlijk eten, wat rondhangen, kletsen, grappen maken, verhalen vertellen en aanhoren, kostuums klaarleggen, naar de horizon turen, soundchecken. Er worden weliswaar een aantal noodzakelijke handelingen verricht, maar het is voor een groot deel gelegitimeerd lanterfanten, en omdat je dat met zijn allen doet wordt het des te legitiemer. Tegelijk is het ook echt nodig, want je geest moet zich klaarmaken voor dat wat komen gaat. 

Soms als er te weinig mensen bij ‘de kassa’ waren ging ik helpen met het controleren van QR-codes en de kaartjes. Een pittig karweitje, maar het leuke was dat je het publiek al even in de ogen kon kijken. Als het publiek vervolgens in de tent kwam, gingen wij achter onze schotten op het toneel zitten: de plek waar we opkwamen en afgingen. Ik hoefde zo weinig op het toneel te zijn dat ik vaak een boek meenam waar ik af en toe in las, terwijl ik tegelijkertijd met een half oor luisterde. Het gekke is, dat je zo gewend raakt aan ‘de muziek’ van de voorstelling, dwz.  het tempo en de melodie van de dialoog, dat ook als ik verzonken zat in mijn boek, meteen opschrok als er iets haperde: als iemand even zijn tekst vergat of zich versprak, als er niet gelachen werd op een moment waarop dat anders wel gebeurde. Of als er een ezel begon te balken, een landbouwmachine voorbijraasde, een mobieltje in het publiek afging. Je bent waaks, hoe dan ook. 

Ook achter de schotten is een toneelvoorstelling een machientje. Je weet wanneer je één van de actrices moet helpen met de rits van een jurk, wanneer je de buks aan moet pakken. Zelfs wanneer je een Fisherman’s friend van José krijgt aangereikt, wordt een vast moment in de avond. Alles bij een voorstelling wordt een terugkerend ritueel. En tegelijkertijd is iedere avond anders. Soms voelt een avond op een onbenoembare manier vreemd en stug, en soms voel je dat iedereen vleugels krijgt en de voorstelling op een even onbenoembare manier naar een hoger plan wordt getild.

De variatie per avond was extra groot omdat we op locatie speelden en de buitenwereld meedeed. Behalve dat die soms hinderde – Schiphol was toch dichter bij Zaandam dan we hadden gedacht – voegde zij vaak ook veel toe. Op het moment dat Sicco tegen Petra de zin uitspreekt ‘het is voorbij’ en daarmee hun relatie beëindigt, vloog er op een avond een vlucht ganzen over terwijl ze luid en klagelijk gakten. Een zeldzaam dramatisch effect dat mij kippenvel bezorgde. En dan de zon die onderging en banen tekende op de toneelvloer en het weiland rondom in lichterlaaie zette. Allemaal cadeaus die je in een theater niet op die manier krijgt. 

Na afloop van de voorstelling haastte ik mij naar de bar, om te kijken of ik daar moest helpen met boekjes verkopen. Daar werden we ook veelvuldig aangesproken door het publiek. Wat me speciaal is bijgebleven was een jong boerenstel, waarvan de man nog nooit naar toneel was geweest en die was volledig van zijn stuk. Hij vond het zo mooi en de boodschap was zo aan hem besteed. Dit moesten beslist alle jonge boeren zien. Konden we ook bij hem op de boerderij komen spelen? 

Een andere keer werden José en ik aangeklampt door een oude mevrouw, die ons geëmotioneerd begon te vertellen hoe geweldig ze het had gevonden. Ze had deze geschiedenis zelf zijdelings meegemaakt in Brussel. Ze was ook minister van milieu geweest, maar dat deed er niet toe, ze wou alleen maar zeggen dat ze het prachtig vond. En voor we nog iets hadden kunnen vragen, liep ze alweer door. 

Een nicht van Sicco Mansholt kon zo mooi uit de doeken doen wat er allemaal goed was aan de voorstelling, dat Helmert en ik aan haar lippen hingen. Kortom erkenning kregen we volop. We hoefden ons niet af te vragen waarvoor we het deden en dat maakte dat ons werk heel moeiteloos voelde. 

Over de voorstelling zijn een aantal fraaie recensies en beschouwingen geschreven. Voor wie ze wil lezen, hierbij een link: de Volkskrant, Trouw, De Groene Amsterdammer.

Iedere week hielden we bij de voorstelling een talkshow onder leiding van Margriet Brandsma, waarbij we bestuurders, boeren en wetenschappers aan het woord lieten over de transitie waar de agrarische sector en de maatschappij zich in bevinden. Het was boeiend en informatief en er werd met grote betrokkenheid gesproken. In de volgende nieuwsbrief zullen we een aantal opvallende punten benoemen die in de talkshows naar voren kwamen. En voorzichtig proberen een aantal conclusies te trekken. Ook de tentoonstelling en vooral de bijbehorende Mansholt Courant kreeg veel respons. 

Ten slotte. Door de boeren en boerinnen op wier erf wij stonden, zijn we zeer gastvrij ontvangen. Ook een aantal maatschappelijke organisaties en een aantal schouwburgen hebben flink bijgedragen aan het succes van de voorstelling. Daarnaast kregen we hulp van vele vrijwilligers, bij het checken van de kaartjes en de Corona-app. Al deze mensen willen we hartelijk bedanken voor hun hulp!